در تاریخ تشیع، برخی شهرها نقشی فراتر از یک مکان جغرافیایی ایفا کرده‌اند؛ شهرهایی که به‌دلیل حضور شخصیت‌های برجسته و ارتباط با امامان معصوم(ع) به مراکز علمی، فرهنگی و معنوی تبدیل شده‌اند. یکی از این شهرهای پرافتخار، اهواز است؛ شهری که در نگاه امام جواد(ع) نه تنها سرزمینی استراتژیک، بلکه قلبی تپنده برای گسترش تشیع و معارف اسلامی بود.
توجه خاص امام جواد(ع) به این منطقه، نه تنها در انتخاب علی بن مهزیار اهوازی، یکی از یاران نزدیک و مورد اعتماد ایشان، آشکار است، بلکه در تلاش‌های علمی و دینی گسترده‌ای که در این منطقه شکل گرفت، جلوه‌ای ماندگار یافت. در این نوشتار، با بررسی شواهد تاریخی و روایات معتبر، از عمق این عنایت ویژه پرده برخواهیم داشت.
علی بن مهزیار اهوازی؛ رابط بین امام جواد(ع) و مردم اهواز
علی بن مهزیار اهوازی، از علمای بزرگ شیعه و از یاران نزدیک امام جواد(ع) بود؛ وی نقش واسطه‌ای مهم بین ایشان و مردم اهواز ایفا می‌کرد. این ارتباط نزدیک، چندین نکته مهم را نشان می‌دهد: امام جواد(ع) در نامه‌ای به علی بن مهزیار اهوازی، او را با عبارات محبت‌آمیز مورد تکریم قرار داده و می‌نویسند: «يا علي قد بلوتك وخبرتك في النصيحة والطاعة والخدمة والتوقير والقيام بما يجب عليك، فلو قلت اني لم أر مثلك رجوت ان أكون صادقا فجزاك الله جنات الفردوس ولا خفي علي مقامك ولا خدمتك في الحر والبرد في الليل والنهار فاسئل الله إذا جمع الخلائق للقيامة ان يحبوك برحمة تغتبط بها انه سميع الدعاء؛ ای علی، خداوند پاداش تو را نیکو گرداند و در بهشت جای دهد و تو را از خواری دنیا و آخرت مصون دارد و با ما محشور نماید. ای علی، تو را آزمودم و در خیرخواهی، اطاعت، خدمت، احترام و انجام وظایف لازم، تو را شناختم. اگر بگویم مانند تو را ندیده‌ام، امیدوارم در این سخن راست گفته باشم.» (الإستبصار نویسنده: الشيخ الطوسی جلد: ۴ صفحه: ۳۳۹)
این عبارات نشان‌دهنده اعتماد و رضایت عمیق امام جواد(ع) نسبت به علی بن مهزیار است. امام با تأکید بر ویژگی‌های برجسته‌ای مانند خیرخواهی، اطاعت و خدمت‌گزاری در علی بن مهزیار، او را به‌عنوان یاری وفادار و مورد اعتماد معرفی می‌کنند. این تکریم، جایگاه والای علی بن مهزیار را در نزد امام و نقش مهم او در ترویج معارف اهل بیت(ع) به‌ویژه در منطقه اهواز نشان می‌دهد.
انتخاب اهواز به‌عنوان پایگاه علمی: انتخاب علی بن مهزیار اهل اهواز به‌عنوان یکی از وکلای خود، نشان از توجه خاص امام جواد(ع) به این شهر و مردم آن دارد. این انتخاب، اهواز را به یکی از پایگاه‌های مهم علمی و دینی شیعه تبدیل کرد.
توجه به نیازهای مردم: با توجه به اینکه علی بن مهزیار به‌عنوان نماینده امام در اهواز فعالیت می‌کرد، می‌توان نتیجه گرفت که امام جواد(ع) به نیازهای دینی و علمی مردم این منطقه توجه ویژه داشته است.
ترویج معارف اسلامی: علی بن مهزیار با استفاده از روایات و آموزه‌های دریافتی از امام جواد(ع)، به ترویج معارف اسلامی در بین مردم اهواز می‌پرداخت.
شواهد تاریخی بر توجه امام جواد(ع) به اهواز
روایات متعدد: نام علی بن مهزیار در سند ۳۴۷ روایت آماده است، تعداد زیادی روایت از امام جواد(ع) در کتاب‌های روایی شیعه وجود دارد که از طریق علی بن مهزیار نقل شده است. این حجم بالای روایات، نشان از ارتباط مستمر و عمیق بین این دو شخصیت دارد.
اعتماد امام به علی بن مهزیار: امام جواد(ع) مسئولیت‌های مهمی را به علی بن مهزیار واگذار کرد. این امر نشان از اعتماد بسیار زیاد امام به وی و به تبع آن، به مردم اهواز دارد.
کرامت‌های امام برای مردم اهواز: برخی از منابع تاریخی به کرامت‌هایی اشاره کرده‌اند که امام جواد(ع) برای مردم اهواز و به واسطه علی بن مهزیار انجام داده است. این کرامت‌ها، نشان از عنایت ویژه امام به این منطقه است.
علی بن مهزیار اهوازی در نامه‌ای به امام جواد(ع) از وقوع زلزله‌های مکرر در اهواز شکایت کرد و پرسید آیا صلاح است از آنجا کوچ کند. امام در پاسخ نوشتند: «از آنجا کوچ نکنید؛ بلکه چهارشنبه، پنج‌شنبه و جمعه را روزه بگیرید، غسل کنید، لباس‌های پاکیزه بپوشید و روز جمعه بیرون بروید و به درگاه خدا دعا کنید تا این بلا را از شما برطرف کند.» علی بن مهزیار می‌گوید: «ما چنین کردیم و زلزله‌ها آرام گرفت.» (من لایحضره الفقیه: ج ۱، ص ۳۴۳، ح ۱۵۱۸)
با توجه به شواهد تاریخی و روایی، می‌توان نتیجه گرفت که امام جواد(ع)، توجه خاصی به مردم اهواز داشته است. انتخاب علی بن مهزیار اهوازی به‌عنوان یکی از وکلای خود، تعداد زیاد روایات نقل شده از طریق وی و کرامت‌های امام برای مردم اهواز، همگی مؤید این مدعا هستند. این توجه خاص، باعث گسترش معارف اسلامی در این منطقه و تقویت بنیان‌های شیعه در اهواز شد.
محمد سلمانی عبیات
